Train Dreams

Vandaag lees ik “Train Dreams” uit, van Denis Johnson. Voor mijn vertrek werd het me aangeraden door een collega en ik nam het mee omdat het handzaam was en makkelijk om mee te nemen. Eerst denk ik dat het gaat over iemand die aan de treinrails in het Westen werkt, maar dat is niet echt het geval. Het is een soort rauwe gang langs episodes in het leven van een man die in aan het einde van de 19e eeuw in het Westen woont en werkt. Hij leidt een simpel leven, maar een leven dat gekenmerkt wordt door dood en bijgeloof.

Het deed me ergens denken aan John Williams’ “Butcher’s Crossing,” al was het alleen maar dat het zich in eenzelfde periode afspeelt en in dezelfde regio—ongeveer, in elk geval. Met dezelfde bedrukte sfeerimpressies, al is dat boek veel meer een verhaal over een paar weken en Train Dreams meer een verzameling korte schetsen, die een indrukwekkend geheel vormen. Het is zeker een boek dat ik zou aanraden, als je tegen een donkere toon kunt.

Tocqueville

Het is alweer twee weken geleden dat ik aan mijn reis begon en daarmee aan Leo Damrusch’ boek over De Tocqueville en zijn reis door Amerika. Na het uitlezen van “Train Dreams” pak ik het weer op en kom meteen een interessante passage tegen, die me aan het denken zet.

Ideas are at least as important as feelings, for without them ‘there is no action in common, and without action in common there are only people, not a social body. For there to be a society, and still more for that society to prosper, the minds of its citizens must be brought together and held together by certain leading ideas.'”
(Tocqueville, in Democracy in America, geciteerd in Leo Damrosch, Tocqueville’s discovery of America, p.107-108.)

Deze zinnen doen me niet alleen denken aan de cultuurtheoretische essays over “ideologie”—kort gezegd: het geheel aan opvattingen die iemand erop nahoudt, bijvoorbeeld over de inrichting van een samenleving—die ik eens moest lezen, maar ook vooral aan de acties die werden ondernomen na de oorlog, om direct de gedeelde ideeën en gevoelens weer op te zoeken; te benadrukken dat ze allemaal vooral goed gevochten hadden maar dat dat gevecht nu over was. Behalve wellicht door ontstemde politici uit het zuiden of hun hervormingsgezinde collega’s uit het Noorden, werd er niet meer gekeken naar de verschillen in ideeën die zoveel verdeeldheid zaaiden—het was nu weer tijd voor het gemeenschappelijke en de gemeenschap.

Misschien is mijn hoofd de laatste twee weken zo ontzettend gericht geweest op de Burgeroorlog, dat ik nu overal dingen in ga zien, maar het is ook wel van toepassing op die situatie. Om de natie als geheel weer te laten werken, moeten de neuzen dezelfde kant op staan, anders blijf je met een zwerende wond zitten. (Overigens is dat een nogal pragmatische opvatting, die in de psychische en politieke praktijk wellicht heel anders werkt. Anders was er überhaupt geen oorlog gekomen, vermoed ik.)

Rechte Straten

Een ander grappig citaat dat ik tegenkom (p.114) betreft de rechte straten (destijds van Philadelphia), die de Europese reizigers in de negentiende eeuw dwars zaten. “‘The city is built with extreme and almost wearisome regularity,’ Frances Trollope complained, and Dickens exclaimed, ‘I would have given the world for a crooked street.'” Maar daar blijft het niet bij. Thomas Hamilton vond het blokkenpatroon van de Amerikaanse stad een “mathematical infringement on the rights of individual eccentricity.”

Alsof individuele eccentriciteit beter uitkomt in een straat die de hoek om gaat. Ik heb in de verschillende steden die ik bezocht heb—bijna allemaal met een rechthoekig stratenraster—mijn weg juist kunnen vinden langs de wereld aan prachtige, compleet verschillende huizen. In Europese steden met een warboel van kronkelstraatjes kun je de weg kwijtraken langs scheefstaande, maar identiek gelijkende huizen. En dat die straten bovendien vaak namen van nummers hebben in plaats van overal dezelfde heiligen of historische figuren, dat vind ik ook alleen maar praktisch. Het unieke haalt de Amerikaan wel uit iets anders—helemaal omdat hij tijd overhoudt door niet steeds de weg kwijt te raken.